ПББ тест Бaстaуыш сынып сұрaқ-жaуaп 10-нұсқа
КОНТЕКСТ
Қымызмұрындық. /мәтіндік тапсырма/
Мәтіндегі «қорланып» сөзінің мағынасы---Бір нәрсенің жиналып қалған қоры.
Жай септелген сөз—қымызға.
Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрі-Қымызмұрындық....----қимыл –сын бағыныңқылы
Туынды затесім—мәрттік.
Зат есімнен болған қосарлама қос сөз.—көрші-көлемдер.
------------------------------------------------------------------------------------------------
Сүйінбай мен Тезек төре.
«Ордаға құл мен құтан басып кірген» деген тарм. асты сызыл.сөз—дисфемизм.
Тезек төренің «пірі»--Қожа.
Сүйінбайды жеңіске жетелеген жүйелі пікір----өзің ұрлық қыласың, әттегене
Тезек төренің сөзден жеңілуі—Сүйінбайдың шындықты айтуынан .
Мәтіндегі сөзі жүйелі шығатын кейіпкер—Сүйінбай.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Бір түлкі қаннен-қаперсіз жүгіріп келе жатып...............жөніне кетті дейді.
Мәтіндегі көңіл күй одағайы ---- Әй.
Сын-қимыл үстеуі – қаннен-қаперсіз
Берілген құрмалас сөйлемнің түрі. – Ой,неғ.батыр....екен,--деді.----Түсіндермелі салалас
Берілген мәтінге сай мақал-мәтел----Аңқау елге арамза молда
Тыныс белгісі дұрыс қойылған сөйлем---Әй,түлкі батыр,неғылып тұрсың?-депті.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Жатарда Аққасқаға азын –аулақ........мінбелей береді.
Аққасқаның ашуының себебі------Бөтен кісілердің ортасында болуы
Мәтін кейіпкері Аққасқа-----төбет
Аққасқаны үйдегілердің күтуінің себебі----Ертеңгі болатын сынаққа дайындау.
Мәтін-----атты шығ-дан алынған үзінді----------М.Әуезов «Көксерек».
Мәтіндегі теңеу сөз-----------Шамша
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Асыл шөп
Сен неге мәз болып қуанып келесің? Төбеңдегі жәшіктің ауырлығы менің басымдағыдан кем емес, өзің де менен куіиті емессің.--Алтау
Мәтіндегі орыс тілінен енген кірме сөз--жәшік
Туынды етістік--аһлап- уһлеп
Сөйлемдегі шылаудың түрі
Злиха, Бәтима деген біреудің қызметінде тұрған екі қыз бшіа төбесіне бір- бір жәшік жеміс көтеріп, қалаға келе жатыпты-мыс.---демеулік шылау
Құрмалас сөйлемнің түрі. Злиха аһлап-уһлеп, шаршадым деп, Бәтима күліп, әзілдесіп келе жатты--көп бағыныңқылы сабақтас
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Екі колдың қайсысы кем?
Саулық – қойдың аналығы
Екі жігіттін еңбекақысы-- біреуіне саулық, екіншісіне қозы
«Адамның екі көзінін, екі қолының кайсысы кем?» деген сөзі арқылы Төре шешімінің мәні--Байдың әділетсіздігін осы сөзбен дәлелдетуі
Амалы құрып, сөзден жығылған кісі--бай
Мәтінде айтылатын кәсіп түрі—құдық қазу
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Қыс еді.Ымырт жабылған кез.-------Ол бізді өз үйіне алып барады.
Берілген мәтіннің тақырыбы------Қайырымды бала
Күн шағырмақ аяз. Жай сөйлемнің түрі.—атаулы сөйлем.
Атаулы сөйлем-Ымырт жабылған кез.
Баланың ұсқыны тым жүдеу.Сөй. үстеудің мағыналық түрі------күшейткіш үстеу.
Әлдеқайда алыстан бірте-бірте атылған ауыр зеңбіректің өзімізге үйреншікті дауысы естіледі. Берілген сөйлемдегі үстеудің мағыналық түрі—сын-қимыл үстеу
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Көктемнің жайма-шуақ мезгілі. Шыңғыс хан серігіп қайтпақ болып орманға келеді.......
Тек қара сұр қабан артына жалт бұрылып,аңшыға қарай атылады. Құрмалас сөйлемнің түрі—Қимыл-сын бағыныңқы.
Меңгеріле байланысқан сөз тіркесі—үйрек атып алған.
Мәтіндегі еліктеуіш сөз—гүрс етіп.
Жас кезінде аң аулағаны есіне түскен Шыңғыс хан қаны қызып, атына міне салып қабандарды қуа жөнелді. Сөйлем ішіндегі есімше мен көсемшенің саны---Бес көсемше,екі есімше.
Көктемнің жайма шуақмезгілі. Сөйлемнің түрі---Атаулы сөйлем.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
«Аққулар ұйықтағанда» поэмасы
Тағы да бақытсыздыққа тап болғанын нұсқайтын тармақ---Білмеймін,сор аттың ба,бақ аттың ба.
Мәтіндегі халық ырымы ---саусағыңды қанаттың
Сурет мазмұнын ашатын поэмадағы шумақтар----Тірілетін таудағы бар тіршілік,қанатынан аққудың .
Поэманың авторы---М.Мақатаев
Шығарманың жанры –поэма
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Түлкі мен жолбарыс
Жолбарыс жылжи бергенде, жардан құлап кетіпті—Мезгіл бағыныңқы сабақтас.
Қосымша жалған кезде түбрі өзгеріске ұшыраған сөз---Екеуі
Пысықтауыштық қатынас—төмен жатыпты.
Сөйлемнің түрі—Ыңғайлас салалас.
Ыңғайлалас салалас құрмалас сөйлем—Мен мына жардан құлап кетермін,сен,түлкі,менен төмен жат.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Маған қарап Шұға күлді......
Мәтіндегі басты кейіпкер—Шұға.
Шұғаның махаббат сезіммін танытатын көрініс—Жап-жас жігіт екен ғой.
Шұғаға ұнағаны—жап-жас болуы.
-Жап-жас жігіт екен ғой, -деп бірер қарады да отауға кіріп кетті сөзінің иесі.—Шұға.
Мәтіндегі бөгде сөз—учитель.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Бір жұрттың бас әкімі екінші бір байға жолығысып сөйлесіп тұрғанда,..........................
-Ешбір ілім-білім үйренбеген мұжық сонша иіліп, әдептілігін көрсеткенде,мен онан әдепсіз болып қалайын ба?-деді дейді.—Көп бағыныңқы.
Бір жұрттың бас әкімі екінші бір байға жолығысып сөйлесіп тұрғанда, қасынан бір жарлы мұжық өтіпбара жатып иіліп,бас ұрып сәлем берді дейді.Берілген сөйлемнің түрі---Көп бағын.сабақтас.
-Тақсыр,осынша жұрттың үстінен қараған әкімсіз,осы бір мұжыққа неге сонша бас ұрасыз?-деп айтты дейді.Асты сызылған сөз----Қаратпа сөз.
Оған қарсы әлгі үлкен әкім төре онан да төменірек бас ұрып сәлем алды.Берілген сөйлемнің түрі—Жай сөйлем.
Берілген мәтінге сай мақал-мәтел—Ұлық болсаң,кішік бол.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Акула.
Болымсыздық үстеуі—Ешқашан.
Құрмаластың түрі.Акула ешқашан тоймайды,аузына не түссе,соны жұта береді---Аралас құрм.сөйлем.
Күшейткіш үстеу---өте.
Әріп пен дыбыс санында айырмашылығы бар сөз.---Зиян.
Табыс септігіндегі тәуелдеуді жалпылау есімдігі—Бәрін.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Керқұла ат құстай ұшып,құйғытып барады,.....................................
Ертегінің түрі---қиял-ғажайып.
Мәтіндегі Кендебай батырдың қасиеті—Малшыны азат етеді,жолына пұл береді.
Мәтіндегі халық арманының көрінісі---Қорған болар жанашыр жанның болуы.
Ертегінің атауы—«Керқұла атты Кендебай».
Мәтіндегі ғажайып көрініс---Керқұлаға тіл бітіп,Кендебаймен сөйлесуі.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Көп жұрт жабылғысы келеді. Сырым........
Диалог арқылы көрінген адам мінезі-----өмірден баз кешу.
Жақша ішінде алынған сөздің әдеби-теориялық атауы--ремарка
Үзінді алынған шығарманың толық атауы---«Қарагөз»
Драматургияның түрі----трагедия
Мәтіннің жанры---пьеса
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Жылу.
Құрмалас сөйлемнің түрі.Мұндай жағдайда жақын,туыстық немесе білу-білмеу шарт емес, әркім көмек береді.-----ыңғайлас салалас.
Туынды сын есім----бақытсыз
Қимыл-сын бағыныңқылы сөйлем---Кейінгі кезде қоғам мүлкінжеп,мойнына ақша мінгендер де «жылу» жинайтын болып жүр.
Мәтіндегі синоним сөздер---көмек-жәрдем
Жалғаулық шылау---немесе
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Малды пайдаға жарату.
«Көрінбейді» сөзіндегі етіс түрі---өздік етіс
Кейінді ықпал-----бар ма еді
Туынды зат есім---үйші
Бір үйші жұмысымен көп мал тауып тұрса да, сонша азбен қанағат етіп, аз жұмсап тұрады екен.------сатылы көп бағыныңқылы.
Қиыса байланысқан сөз тіркесі---балалар адам болып.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Атақты «Қорлан» әнінің авторы Естай ақын жетпіс екіге келіп,..........
Ақынның аты----Естай
Естай ақынның Нұрлыбекті шақырту себебі----Арманды өтінішін айту.
Мәтінге сәйкес келетін авторлық байлам--------Нағыз ғашық қарттығына көне ме?
Мәтіндегі «жүзік» сөзінің шығармадағы әдеби ұғымы------Символ
Асық жандардың сүйіспеншілігінің белгісі---кішкене жүзік
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Павлодар облыстық көркем сурет мұражайы 1964 жылы құрылды. Бұл –Қазақстанда құрылған екінші көркем сурет мұражайы. Мұражай облыстықт арихи-өлкетанумұражайыныңкөркемсуретбөлімінененшіалыпшықты. Көркемсуретбөлімінеоблыстықтарихи-өлкетанумұражайына 1963 жылыэкспонатқақойылғанленинградтықсуретшілеркөрмесініңбірбөлігіберілді. Бұлшығармаларколлекциясыныңнегізіболды. Павлодарлықсуретшілер де өзтуындыларынмұражайғасыйғатартты. КСРО Мәдениетминистрлігі мен Мемлекеттік Третьяков галереясышығармаларын, оныңішіндеВ.Серовтың, Н.Каразинныңт.б. туындыларынтапсырды. Мұражай 1965 жылыкелушілергеесігінашты. Қорында 360 экспонат болды. 1979 жылыжаңағимаратқакөшті.
А) Бұл – Қазақстандақұрылғанекіншікөркемсуретмұражайы.
Сөйлемдегі сан есімніңтүрі– Реттік
Б) Мәтіннің мазмұнына сай тақырып - «Көркемсурет мұражайы»
В) Пысықтауышы бар сөйлем - Мұражай 1965 жылы келушілерге есігін ашты
Г) Жалқы зат есім – Серов
Д) «Бөлімінен» сөзінің құрамы - Түбір, жұрнақ, тәуелдік жалғау, септік жалғау
Жақсылардыңжақсысы
Баяғыдабірадамбірнешебөлмеліжарық, биік, өтеәсемүйдетұрыпты. Үйдіңайналасыбау-бақшаекен. Біркүніоныңкішкентайқызыбақшаны, барлықбөлмелердіаралайды. Кірмегенжалғызғанабөлмеқалыпты. Олылғи да жабықтұрадыекен. Сонда әкесінеқызы: «Әке, мағанжабықтұрғанбөлмегекіругерұқсатетіңіз. Осы бөлмебасқабөлмелергеқарағандажақсығойдепойлаймын», – деді. «Оныңдұрыс, қызым. Жақсылардыңеңжақсысысонда. Бірақ сен әліжассың, өскендебұлбөлменісаған берем»,-дедіәкесі. Қызесейіп, бойжеткенатанады. Әкесіқызынажабықбөлменіңкілтінбереді. Қызесіктіашқанда, тек ұршық пен кітаптыкөреді. Қызәкесіне:«Әке, сен жабықбөлмедежақсылардыңжақсысы бар дегенедің. Мен ұршық пен кітаптанбасқаештеңетаппадым»,- дейді. «Міне, жақсылардыңжақсысыдеген – осылар, қызым! Ұршықболса, өнеріңжанады. Алкітапоқысаң, біліміңартады. Жарықдүниедебұларданжақсынәрсежоқ. Дүниедегімүліктіңбәріеңбекпен, өнермен, білімментабылады», - дептүсіндірдіәкесі.
А) Негізгі ой айтылғансөйлем - Дүниедегімүліктіңбәріеңбекпен, өнермен, білімментабылады.
Б) Мәтінніңнегізгіидеясынақарама-қарсымағынадағымақал–мәтел - Жалқаулық – жаман ауру
В) Кейіпкердіңназарынөзінеаударумақсатындақолданылғансөзі бар нұсқа - Оныңдұрыс, қызым. Жақсылардыңеңжақсысысонда
Г) Мәтіндегі «жақсылардыңжақсысы» - Ұршық, кітап.
Д) Мәтінде кездесетін адамның жас атауы – Бойжеткен
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Адал достық
бірге болу/ жанашыр / дейін, кейін, туралы / қимыл-сын бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем / нағыз, адал, шын
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Айуанның естісі көп, бірақ адамдай толық ақылы жоқ
баяндау / Жақсылық жасау–игі іс / қора, үй күзетеді, мал бағады, аң, құс алып береді, арбаға жегіледі / 12 / бала бар шығар деп
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Сөз – бүкіл адамзат тарихындағы құдіретті күш. Қазақ халқы осы құдіретті ежелден-ақ білді. Сондықтан өзінің әрбір іс, әр қимылын, бүкіл ниет, тілегін жиынтықтап алып, ақ тілек, ақ батамен бастап отырған. «Бабадан асқан әз болмас, батадан асқан сөз болмас», «Жауынменен жер көгерер, батаменен ел көгерер» деп тіке байлам жасаған. Ақ бата – әрқайсымыз үшін де теңдесі жоқ асыл сөз. Бата – бастағалы тұрған істің қасиетті тұмары. Бата берудің өзіндік орны, жолы, жөні болады. Батаны топ ішіндегі үлкен адам беруге тиіс. Болмаса көптің рұқсатымен жастау болса да, жұрттың ойынан шығатын адам беруіне болады.
Батаның мақсаты:
1. Ел-жұрттың бір-біріне деген сүйіспеншілігін айту.
2. Достыққа, береке-бірлікке, ынтымаққа шақыру.
3. Жақсы іске бас болу.
4. Үлкен-кішінің жолын ашу.
Бата – бастағалы тұрған істің қасиетті тұмары. Сөйлемдегі қою қаріппен жазылған сын есімнің түрі Туынды
Достыққа,береке-бірлікке, ынтымаққа шақыру. Сөйлемнің түрі - Жақсыз
Қазақ халқы осы құдіретті ежелден-ақ білді. Сөйлемдегі шылаудың түрі- Күшейткіш демеулік
Меңгеріле байланысқан сөз тіркесі- Ынтымаққа шақыру
Құрамында қосарлама қос сөзі бар сөйлем- Ел-жұрттың бір-біріне деген сүйіспеншілігін айту
Әмірқан шығысымен, шапалақ шартылдады. Өзге шығушылардан Әмірқанның киімі де, түрі де, жүріс-тұрысы да жат еді: қазақтың еркіндігін еске түсіруші еді.
Домбырасын күйлеп, екпіндетіп бір-екі сарындатып алды да, айқайға басты. Зал тым-тырыс болды. Топ көргенде Әмірқан көтеріліп кетеді екен. Бұрынғы дауысы астар болмай қалды. Зал жаңғырып, күңгірлеп кетті.
Бұл жолы Әмірқан басқа әнге салды. Өкінішті, өксікті, қасіретті, мұңды әнді сарнады. Жұрт төмен қарап, әркім жүрегімен сырласқандай, әншінің бітіргенін де сезбей қалды. Кенет тым-тырыс бола қалды да, шапалақ қайта соғылды.
1,Үзінді алынған шығарманың авторы Ж.Аймауытов
2,Мәтіндегі теңеу сөз Кісідей
3, Әмірқан бейнесіне ұқсайтын әнші прототипі Әміре Қашаубаев
4,Мәтін ______ атты шығармадан алынған үзінд «Әнші»
5,Әншінің аты Әмірқан
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Жомарт
Мысаләңгіме
Атымтайжомартөзіесепсіз бай бола тұрып, күнсайынбірмезгілүстінеескі-құсқыкиімкиіп, отынкесіп, шөптасыпжұмысқыладыекен.
Біркүніөзініңжақынтаныстарыодансұрайды:
– Жомарт-дәулетіңіз бар, ашқа–тамақ, жалаңашқа–киім, үйсіздергеүйболдыңыз, сөйтіптұрыпөзбасыңыздыкемшіліккесалып, жете алмағанжарлышаотынкесіп, шөптасығаныңыздыңмағынасыне?–деп.
Жомартайттыдейді:
– Әуелгісі: әдеміат, асылкиім, асқандәулеттіөнебойыәдететсең, көңілгежелкіргізеді, солжеліккенкөңілмен, өзімнентерезесітөменбейшараларданжиреніп, көзсалмай, кем-кетіккежәрдемберудіұмытармындепқорқамын.
Екіншісі: бар бола тұрып мен жұмысқылсам, мұнымкемшілікемесекенінбіліп, кейінгілерүлгіалсындеймін.
Үшіншісі: күнсайынөзбейнетімментапқанбір-екіпұлғанансатыпалыпжесем, бойымасолтамақболыптарайды, еңбекпентабылғандәмніңтәттілігі, сіңімділігіболадыекен.
Төртіншісі: тәңірімніңбергендәулетінөзімсініп, тиістіорындарынажаратпайкөбісінөзімішіп-жеп, өзімтұтынсам, мал бергениесінекүнәліболармындепқорқамын,–деді.
56.АтымтайЖомарттың қорқатын жайы-дәулетті өзімсінуден
57.Атымтай Жомартқа тән емес қасиет--көңілшек
58. АтымтайЖомарттың: «Әдемі ат, асыл киім, асқан дәулетті өне бойы әдететсең, көңілге жел кіргізеді» деуінің сыры-Асқандәулетті өзіңе әдет қылсаң, тәкаппарлық пен менсінбеушілік пайда болады
59.Мәтінмазмұнынқорытындылауға лайық мақал-Қолы ашықтың–жолы ашық
------------------------------------------------------------------------------------------------
Бірлік
Е. Өтетілеуұлы
Данияр мектептен келсе, үйдің алды омбы қар болып қалыпты. Ол тамағын ішті, аздап демалды да, аулаға шықты. Қорадан қол шанасын алып, оған талдан тоқыған қорапты таңып бекітті. Қолына күрек алды. Ауланың қарын тазартуға кірісті. Қорапқа қар толтырып, шанамен сырғытып, оны алысқа апарып төгеді. Жалғызөзіқаншақимылдаса да, ісіөнбеді.
–Данияр! Кел, мен сағанкөмектесейін,–дедікөршіүйдегідосыНариман. Нариман да қолшанасынсүйрепшығыпты.
–Соданкейінбірігіпбіздіңүйдіңалдынтазалайық, жарайма?
–Жарайды,–дедіДаниярқуанып.
Екеуіекішанаменқартолтырыптасып, жұмысты тез аяқтады. ОсыданкейінНариманныңүйініңалдынакелді. БұлардыңжанынакөршіүйдегіБерік пен Серіккелді. Төртеуіойнап-күліпжүріп, қызуеңбеккекірісті. Олардыңбұлістерінеүлкендерсүйсіне, қызығақарайды.
–Алақай! Екісағаттабәрінбітірдік!–депайқайладыбалалар.
Осылайша, төртдоскүшқосып, төртүйдіңалдынлезде-аққардантазалапшықты. Мұныңаты–бірлік.
51.Екеуіекішанаменқартолтырыптасып, жұмысты тез аяқтады сөйлемінесәйкесқатар
қимыл-сын бағыныңқылы
52.Қорапқақартолтырып, шанаменсырғытып, оны алысқаапарыптөгеді сөйлемтүрінесәйкесқатар-көп бағыныңқылы құрмалас сөйлем
53.Мәтінніңнегізгіидеясы-Жұмыла көтерген жүк жеңіл
54.Бұйрық рай түріндежазылғансөздер -- кел, көмектесейін, тазалайық
55.Лезде-ақ сөзіндегі ақ шылауыныңтүрі—күшейткіш
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ауылдың орта жеріндегі бір үйдің алдында үйме- жүйме болған кісі.Ішінде кәрілеу кемпірлер берен - саран шалдау адамдар бар...
Біреуі пышақ қайрап,бір жігіт семіздеу қызыл өгізді ұстап тұр.
Шеттен келген адам:
- Құрбандық қабыл болсын,-дейді
- Әмин, айтқаның келсін!-дейді шалдар.
- Неғып кеш қалып жатырсыңдар?
- Малдың табылғаны –ақ осы болды...
Шетінен ұстап соятын бұрынғы дәуір
Қайда...
1.Ауыл адамдары тойлап жатқан мереке – Құрбан айт
2.Құрбандыққа арналған мал---Қызыл өгіз
3.Үзіндіде берілген бата ----Құрбандық қабыл болсын!
4. Үзінді алынған шығарма –Айт күндері
5. Шығарма авторы -Б.Майлин
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
58. Мәтін
1) Күннен-ақ-шылаудың түрі. (Күшейткіш демеулік)
2) Кейінді ықпал кездесетін сөздер қатары (Кемшілігін, қиындығын)
3) Мәтіннің негізгі идеясын ашып тұрған сөйлем.(Білімді болсаң, рухани бай боласың, бағың жанар)
4)Өзі білімнен кенде қалған жан оқу атаулыға қатты табынатын. Сөйлемдегі есімдіктің түрі- Өздік есімдік
5) «Кемшілігін» сөзінің дұрыс тасымалданған нұсқасы- Кем-ші-лі-гін